Czy udział polskich firm w bieżącej pomocy i odbudowie Ukrainy jest możliwy?

Mimo dużego zaangażowania polskich przedsiębiorców, Ministerstwa Rozwoju i Technologii, czy Polskiej Inwestycji i Handlu na chwilę obecną realna możliwość uczestnictwa w bieżącej pomocy, czy ewentualnej odbudowie Ukrainy wiedzie przez … organizacje międzynarodowe. Oczywiście rząd ukraiński i różne instytucje ukraińskie na bieżąco ogłaszają przetargi, szukają dostawców, czy wykonawców różnego rodzaju usług lub robót budowlanych (bardzo cennym źródłem w tym zakresie jest zakładka na stronie Ministerstwa Rozwoju i Technologii pn. „Zamówienia publiczne ogłaszane przez instytucje ukraińskie”), jednak skala i dostępność takich przetargów to nie jest to, o czym myślą polscy przedsiębiorcy. Być może w przyszłości ukraiński rynek zamówień publicznych (przy założeniu odpowiednich regulacji prawnych) będzie bardziej dostępny i atrakcyjny dla polskich firm, ale to jest przyszłość i na ten moment trudno mówić o jakiś realnych terminach.

Natomiast ze względu na wielomiliardową wartość pomocy na rzecz Ukrainy udzielanej przez organizacje międzynarodowe (które z kolei potrzebują wykonawców chętnych do tego, aby niezbędne usługi, sprzęt, czy roboty budowlane dostarczyć) w takim wypadku możemy mówić o faktycznej, rzeczywistej szansie dla polskich firm na udział w odbudowie Ukrainy.

Dlatego też niniejsza publikacja ma na celu przybliżenie działalności instytucji działających w ramach systemu ONZ na rzecz Ukrainy. A przy okazji postaram się odpowiedzieć na pytanie – co ta pomoc oznacza dla polskich przedsiębiorców?

Działania instytucji ONZ w Ukrainie

Przede wszystkim należy zacząć od tego, że system Narodów Zjednoczonych w Ukrainie pozostaje w pełni operacyjny. ONZ zatrudnia ponad 1400 osób na miejscu, we wszystkich 24 obwodach Ukrainy. Już teraz dostarcza zaopatrzenie – żywność, schronienie, koce, leki i wodę – osobom najbardziej potrzebującym, w tym kobietom, dzieciom, osobom starszym i niepełnosprawnym. ONZ współpracuje z rządem Ukrainy w celu usuwania niewybuchów i min lądowych. Przygotowuje podstawy do odbudowy i naprawy infrastruktury. Co ważne, w komunikacie z 18 stycznia 2023 roku poinformowano, iż ONZ zamierza zwiększyć liczbę konwojów dostarczających pomoc częściom Ukrainy „blisko linii frontu”, wspierając prace prowadzone przez lokalne organizacje i wolontariuszy (https://news.un.org/en/story/2023/01/1132607) .

ONZ dostarczyła pomoc humanitarną dla 11,6 mln osób na terenie Ukrainy. Obejmuje ona pomoc żywnościową, pomoc pieniężną i środki na życie oraz ułatwia dostęp do usług zdrowotnych i zaopatrzenia.

Przetargi związane z zapewnieniem pomocy humanitarnej (i nie tylko) Ukrainie ogłaszane są niemal każdego dnia. Wiele instytucji działających w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych, w celu lepszej koordynacji pomocy, otworzyła swoje magazyny, czy bazy logistyczne w Polsce (np. Światowa Organizacja Zdrowia, czy Światowy Program Żywnościowy) i warto już teraz o tym wiedzieć, bo ktoś te leki, zestawy higieniczne, żywność, odzież, sprzęt i cały szereg niezbędnego asortymentu musi dostarczać, a to jest zadania, m.in. dla polskich przedsiębiorców.

Które organizacje najbardziej angażują się w pomoc Ukrainie?

Szczególnie aktywne w Ukrainie są następujące instytucje: Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci („UNICEF”), Światowy Program Żywnościowy („WFP”), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców („UNHCR”), Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji („IOM”), Światowa Organizacji Zdrowia („WHO”).

UNICEF i UNHCR we współpracy z rządem i organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, stworzyły bezpieczne punkty „Blue Dot” dla dzieci i kobiet. UNICEF i partnerzy zajmują się również leczeniem szkód psychicznych i emocjonalnych spowodowanych przez konflikt.

WHO przewodzi zespołom ratownictwa medycznego, które zapewniają krajom możliwości i wiedzę specjalistyczną w odpowiedzi na katastrofy i nagłe zagrożenia zdrowotne. Składające się z lekarzy, pielęgniarek, ratowników medycznych i innych pracowników służby zdrowia z całego świata zespoły pomagają ludziom podczas nagłych katastrof, w tym wojny w Ukrainie.

Z kolei WFP w celu lepszej koordynacji pomocy na rzecz Ukrainy otworzył bazę logistyczną w Polsce. Pomimo wyzwań związanych z brakiem podstawowych usług tylko w listopadzie tego roku blisko 2,8 mln potrzebujących w Ukrainie otrzymało pomoc żywnościową i pieniężną. Od czasu rozpoczęcia operacji WFP na Ukrainie (czyli od lutego 2022 roku) dostarczono ponad 137 ton żywności dla potrzebujących (m.in.  konserwy mięsne, fasolę w puszkach i rośliny strączkowe, makaron, ryż).
Bardzo aktywny w Ukrainie jest również UNICEF. Dzięki pomocy tej instytucji:

• 0,5 mln dzieci otrzymało dostęp do edukacji (jak wskazują przedstawiciele UNICEF, 11 miesięcy wojny w Ukrainie zakłóciło edukację dla ponad 5 mln dzieci, wzywając jednocześnie do zwiększenia wsparcia, które umożliwi kontynuację nauki),
• zakupiono ponad 17.000 laptopów do edukacji online,
• zaopatrzono mieszkańców Ukrainy w ponad 350.000 zestawów higienicznych.

Swoją działalność rozpoczął krajowy koordynator biura UNICEF ds. reagowania kryzysowego w Polsce.

Pomoc humanitarna oferowana przez instytucje ONZ to jeden z warunków powodzenia Ukrainy w wojnie z Rosją. To również szansa mieszkańców Ukrainy na przetrwanie zbliżającej się zimy. Natomiast warto pamiętać, że ktoś te towary: żywność, leki, sprzęt medyczny, odzież, świadczenia medyczne musi dostarczać i musi zapewniać i tu jest rola m.in. polskich przedsiębiorców. Do tego jednak potrzebny jest aktywny udział polskich firm na oficjalnych kanałach przetargowych ONZ.

Jak już wspominałem, przetargi związane z pomocą Ukrainie i jej mieszkańców ogłaszane są niemal każdego dnia. Przykładowo, w ostatnim czasie UNOPS ogłosił (i to jest pierwsze tego typu postępowanie) prekwalifikacje dla wykonawców zainteresowanych robotami budowlanymi i remontowymi już na Ukrainie. To pokazuje, że powoli instytucje ONZ przymierzają się do odbudowy zniszczeń wywołanych wojną. Z kolei UNICEF w listopadzie ogłosił przetarg na dostawę ponad 500  komputerów dla dzieci ukraińskich w Lublinie.

Warto zatem śledzić na bieżąco zarówno ogłoszenia przetargowe na oficjalnym portalu przetargowym ONZ o nazwie United Nations Global Marketplace („UNGM”), jak również informacje o przetargach zbierane przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii (które głównie dotyczą postępowań prowadzonych przez organizacje ONZ, ale nie tylko).

Paweł Sendrowski

radca prawny, wspólnik zarządzający w Wielkopolskiej Grupie Prawniczej